Hậu quả của việc thiếu phối hợp trong việc thiết kế hệ thống kỹ thuật trong xây dựng nhà ở ngay từ đầu thường được quy ra tiền. Ít hay nhiều tuỳ thuộc vào mức độ, quy mô và độ phức tạp của hệ thống kỹ thuật được sử dụng và cả thời gian kéo dài tiến độ, thời gian các bên đợi nhau, lãng phí vật tư và chi phí quản lý.
Xây dựng nhà phải có chính có phụ
Trong xây dựng nhà cửa, yếu tố điện và nước là hai phần công năng cốt lõi và không thể thiếu của một ngôi nhà. Tuy rằng các yếu tố này không được nhắc đến nhiều như phần kiến trúc trang trí, và bạn cũng không phải lo lắng về sự bền chắc như khung xương kết cấu… Nhưng điện nước lại là thành tố quyết định đến việc an cư, sử dụng và tiện nghi của một ngôi nhà, là nhu cầu tối thiểu và không thể thiếu trong khi xây nhà. Khác với việc trang trí nội thất, nếu không hài lòng bạn có thể dễ dàng sửa chữa được. Tuy nhiên, điện nước không chỉ có đơn thuần là điện và nước mà còn có hàng loạt các hạng mục liên quan khác gọi chung là các hạng mục kỹ thuật như hệ thống lạnh, thông gió tự nhiên, phòng cháy chữa cháy, âm thanh, ánh sáng, thông tin liên lạc, hệ thống nghe nhìn, thang máy do vậy nếu thay đổi thì cực kỳ khó khăn vì nó sẽ ảnh hưởng đến các yếu tố khác.
Tuy nhiên vấn đề được đặt ra ở đây là mức độ cần thiết và sự tương thích của công trình đối với các hạng mục kỹ thuật đó khi bạn xây dựng nhà ở. Ví dụ như đối với xây nhà phố hay thậm chí là biệt thự thông thường thì không cần thiết phải lắp đặt hệ thống điện ba pha, báo cháy và chữa cháy tự động như nhà xưởng hay cao ốc. Tất nhiên, với những chủ đầu tư có dư dả chi phí xây nhà thì chẳng ai cấm họ trang bị cho công trình của mình thêm nhiều loại tiện ích kỹ thuật, thậm chí họ có thể lắp đặt cả hệ thống điều khiển tự động, hệ thống kiểm soát nhà thông minh… để làm cho công trình của mình thêm tiện nghi và hiện đại.
Nhưng, đối với phần đông những gia chủ xây dựng nhà ở cấp độ trung lưu trở xuống đang xây nhà trong bối cảnh kinh tế không mấy thuận lợi và hạ tầng kỹ thuật, điều kiện hiện tại không được như ý thì việc sử dụng các hạng mục kỹ thuật cao cấp cho ngôi nhà của mình nên được cân nhắc một cách cẩn trọng để tránh việc mà người ta thường gọi là “dùng dao mổ trâu để đi giết gà”.
Vì thế, trái bóng “bao nhiêu là hợp lý” phải quay trở về nhà tư vấn, có thể là kiến trúc sư, các nhà thầu xây dựng, hoặc là chính gia chủ, miễn là các cầu thủ kể trên đủ năng lực để cầm bóng và phân phối bóng hợp lý. Và dù là ai thì cũng phải là người thực sự có trách nhiệm và phối hợp tốt các bên với nhau. Những nguyên lý trong xây dựng nhà ngỡ như quá xa xưa trong nghề kiến trúc, đó là thích dụng – bền vững – kinh tế và thẩm mỹ, hoá ra vẫn chưa hề cũ khi áp dụng vào câu chuyện thiết kế hệ thống điện nước. Từ nhu cầu sử dụng tìm ra hệ thống tương thích, từ hệ thống phù hợp sẽ chọn lọc cách thức thi công xây dựng song hành với tham khảo giá cả, độ an toàn và độ thẩm mỹ. Mỗi khu vực trong nhà đều có đặc thù riêng chứ không thể đánh đồng cho các phòng là như nhau được, cần cái gì thì lắp cái đó, không cần thì chẳng nên hoang phí tiền của đầu tư cho tốn kém mà mục đích sử dụng lại thừa thãi.
Xây nhà có qua có lại
Sau khi đã quyết định được các hạng mục kỹ thuật cụ thể cần sử dụng trong việc xây nhà thì công đoạn tiếp theo cần phải lưu ý chính là chỉ định vị trí lắp cụ thể. Tuy rằng đây là hạng mục công việc của người thiết kế nhưng gia chủ cũng cần nên biết hoặc tham khảo ý kiến cả đơn vị thi công nữa có một chọn lựa cho phù hợp. Thực tế đã có những nhóm thợ sau khi thấy gia chủ khá tin tưởng kiến trúc sư liền an tâm tiến hành theo bản vẽ mà không xem qua. Điều này dẫn tới tình trạng bản vẽ không phù hợp hay vật tư lãng phí thì đến đang thi công mới biết. Mà không để ý rằng các hồ sơ thiết kế luôn có một chú thích “kích thước chỉ mang tính tham khảo, khi thi công phải kiểm tra thực tế tại công trường” nhằm tránh bên gia chủ và nhà thầu xây dựng thấy chưa hợp lý mà vẫn làm rồi đổ thừa cho bản vẽ thiết kế.
Các hệ thống kỹ thuật điện nước trong xây dựng nhà ở nói chung đều bao gồm ba phần: phần điều khiển, phần vận hành và phần bảo trì. Phần điều khiển chủ yếu là các công tắc cần đảm bảo sự tiện lợi cho việc sử dụng, sinh hoạt của những người sống trong nhà. Mặc dù công việc này cần có những nguyên tắc phổ biến nhưng người thiết kế cũng phải có sự tham khảo ý kiến của gia chủ để đảm bảo việc sử dụng sau này của gia chủ được tiện lợi và an toàn.
Phần thứ hai là phần lắp đặt – vận hành. Phần này là phần kỹ thuật đơn thuần nên vị trí lắp đặt buộc phải tuân thủ theo những quy định về kỹ thuật đặc thù để đảm bảo hệ thống có thể vận hành trơn tru, tránh các sự cố xảy ra trong quá trình sử dụng. Ví dụ phải có hệ thống tiếp đất an toàn cho tất cả các thiết bị điện. Hoặc các sàn có dùng nước (phòng tắm, sàn nước) phải có ống thoát tràn, phễu thu chống mùi hôi… Một số nhà cung cấp thiết bị điện nước có đặc thù tiêu chuẩn riêng nên gia chủ và nhà thầu phải yêu cầu được hướng dẫn, thậm chí hỗ trợ thi công hoặc thi công trực tiếp trọn gói và hỗ trợ tư vấn trong thời gian sử dụng.
Cuối cùng là phần bảo trì, đây là phần rất quan trọng mà gia chủ thường rất hay quên hoặc không coi trọng trong quá trình thiết kế và thi công. Về nguyên tắc chung thì khi thiết kế lắp đặt hệ thống điện nước khi xây nhà thường phải được tính toán dự trù để dễ dàng bảo trì sau này. Đa số hệ thống điện nước hiện nay được lắp đặt âm tường, âm sàn hay âm trần, một số chỗ có được bố trí tủ riêng hoặc xây tường, để đảm bảo yếu tố thẩm mỹ cũng như an toàn cho người sử dụng. Tuy nhiên, việc che chắn hoặc lắp đặt âm cần phải luôn tính cho việc bảo trì sửa chữa hệ thống trong suốt quá trình sử dụng. Bởi vì một hệ thống kỹ thuật vừa lắp đặt mới thì thông thường chẳng có gì xảy ra trong thời gian vài tháng đầu. Nhưng về sau, việc kiểm tra cần thực hiện thường xuyên hơn nên để đảm bảo an toàn và hạn chế sự cố có thể xảy ra. Trong một số không gian đặc thù việc để lộ đường ống điện nước lại là cách thức trang trí hiệu quả, ấn tượng. Trần dạng lam hở giúp thuận tiện hơn khi cần thay đổi, sửa chữa đường ống điện nước bên trên.
Tuy nhiên trong xây nhà không phải lúc nào hệ thống đi âm cũng tốt, bởi vấn đề kinh phí và tiện dụng, bởi chuyện “tốt khoe xấu che” cũng phải tuỳ nơi tuỳ chỗ. Những không gian trong tầng hầm, nhà xe, nhà kho, sân thượng, xưởng sản xuất… thì hệ thống kỹ thuật hoàn toàn có thể được lắp nổi miễn sao đảm bảo các tiêu chuẩn về khoảng cách và bao che an toàn để tránh gây nguy hiểm cho người làm việc trong khu vực đó. Thậm chí ở một số quán cà phê, quán ăn, một số nhà thiết kế lại sáng tạo bằng cách sử dụng cả những đường ống kỹ thuật nổi để làm yếu tố trang trí, tạo ấn tượng và cá tính riêng.
Thi công xây dựng nhà ở phải có trước có sau
Trong xây dựng nhà cửa, để đảm bảo việc sử dụng và lắp đặt các hệ thống kỹ thuật đúng quy chuẩn về kỹ thuật cũng như về an toàn, việc thiết kế hệ thống này cũng phải được chuẩn bị chu đáo và tính toán từ trước với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận kiến trúc, kết cấu và kỹ thuật. Bộ phận kiến trúc sẽ quy định cụ thể các vị trí có thể lắp đặt hệ thống kỹ thuật mà không ảnh hưởng đến mỹ quan công trình và an toàn cho người sử dụng. Bộ phận kết cấu phải tính toán gia cố hệ thống kết cấu trong trường hợp có hệ thống kỹ thuật đi xuyên qua, đặc biệt là tại các vị trí xuyên dầm và xuyên sàn. Bộ phận kỹ thuật kiểm tra phối hợp với hai bộ phận kiến trúc và kết cấu để đảm bảo việc lắp đặt đúng theo quy chuẩn của nhà sản xuất, không gây ảnh hưởng đến quá trình vận hành của máy móc thiết bị. Nếu việc phối hợp này được làm tốt trong giai đoạn thiết kế thì khi tiến hành thi công sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Còn bằng không thì việc thi công sẽ dễ dàng bị ngừng trệ gây chậm tiến độ vì bộ phận này phải chờ bộ phận kia xử lý các tình huống rồi mới thi công tiếp được.
Chuyện thường gây va chạm trong các công trình xây dựng nhà ở dân dụng hiện nay chính là thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận dẫn đến giảm sút chất lượng và thẩm mỹ công trình. Khi công trình được đưa vào sử dụng vài tháng thì ống thoát nước bị rò rỉ nhưng do thiết kế không có tính toán dự trù các cửa kiểm tra hệ thống thoát nước nên bắt buộc phải dùng đến búa đục cả sàn phòng tắm lên hoặc đục ngang hộp gen ra để tìm vị trí rò rỉ… Việc làm đó gây ra bao nhiêu công đoạn, thời gian, bao nhiêu vật tư và chi phí phải tiêu tốn một cách lãng phí chỉ vì các nhà thiết kế – thi công – giám sát không phối hợp tốt với nhau ngay từ lúc ban đầu. Có trước có sau trong thiết kế – thi công hệ thống điện nước chính là thái độ tôn trọng nhau, phân bổ khoa học tiến độ, phối hợp thi công, tránh chồng lấn công việc, dự trù đúng và đủ thời gian các bên ra – vào để giảm thiểu thất thoát lãng phí. Có trước có sau còn là một dự trù cho gia chủ sử dụng sau này khả năng xem xét, chỉnh sửa khi có sự cố, nâng cấp cải tạo sửa chữa nhà về sau như một mảng tấm trần sống có thể gỡ được hay một nắp hộp gen có thể gỡ ra xem đường ống, không tốn kém là bao nhưng thể hiện đúng thái độ, sự chuyên nghiệp, đúng đắn và công tâm.
Hậu quả của việc thiếu phối hợp trong việc thiết kế hệ thống kỹ thuật trong xây dựng nhà ở ngay từ đầu thường được quy ra tiền, ít hay nhiều tuỳ thuộc vào mức độ, quy mô và độ phức tạp của hệ thống kỹ thuật được sử dụng và cả thời gian kéo dài tiến độ, thời gian các bên đợi nhau, lãng phí vật tư và chi phí quản lý. Có trường hợp tệ hại hơn, hậu quả ảnh hưởng trực tiếp đến mỹ quan công trình hoặc gây phiền toái cho người sử dụng công trình đến mức khó lòng sửa chữa được.
Thế mới thấy trong xây dựng nhà ở “điện – nước” là một hạng mục không hề đơn giản. Không phải chỉ cần điện đủ và nước đầy là được mà cần phải được quan tâm đứng đắn và đầu tư cẩn thận để có được một công trình đảm bảo chất lượng và thẩm mỹ.